Komu bardziej ufasz?
Swoim oczom, czy moim słowom.
Być może słyszeliście, że powstanie mojego scenariusza filmu fabularnego o Mikołaju Koperniku wsparł Polski Instytut Sztuki Filmowej. Dzięki temu wsparciu oraz zaangażowaniu producentów mogłem promować mój projekt w Cannes, Vegas i Berlinie.
Mój „Kopernik”, to porywająca opowieść o charyzmatycznym, młodym geniuszu, który rzucił wyzwanie nauce propagowanej przez ówczesny kościół. Bardzo cieszę się, że taki właśnie projekt powstaje.
Dobry tekst musi opierać się o solidną kwerendę, tak, aby fikcja literacka była ściśle opleciona faktami historycznymi, tworząc prawdziwą opowieść i hołdując zasadzie wierności gatunkowi. Muszę przyznać, że zanim zabrałem się do pisania scenariusza, bardzo ciężko było oderwać się od grzebania w przeróżnych źródłach. Bardzo wciągnęły mnie zagadnienia związane z polityką i wpływami, które musiały kształtować mojego bohatera, tym bardziej że były to czasy nacechowane wielkim siłowaniem się świata zachodniego ze wschodnim, podobnie jak to obserwujemy obecnie. Przy okazji tych poszukiwań wpadłem na pomysły, które jak myślę mogą Was zainteresować. Będę się nimi dzielił i jako pierwszą ideę opiszę znak rodziny Jagiellonów, który utrwalił się w ikonografii Polski i Litwy.
źródło: Wikipedia, Herb Litwy
Jest to słynny herb pogoń przedstawiający rycerza na koniu z uniesionym prawą ręką mieczem. Na jego lewym ramieniu widać tarczę z tak zwanym krzyżem Jagiellońskim.
Czym jest krzyż Jagielloński?
Tego nikt ostatecznie nie wyjaśnia, a hipotez dotyczących znaczenia i jego pochodzenia jest wiele. Ponoć Jagiełło wprowadził go na tarczę w miejsce słupów Giedymina. Twierdzi się, że uczynił to po przyjęciu nowego imienia: Władysław, chrztu i koronacji na króla Polski. Niektóry piszą, że przyjął wówczas herb polski.
„Pogoń oznacza rycerzy ścigających wojska nieprzyjacielskie.”
I tu dochodzimy do znaczenia rebusowego ukrytego w obrazie i tego, czym w istocie ów tak zwany krzyż Jagielloński jest, a przede wszystkim, jaką rolę pełni.
Jak widząc rycerza, odczytać ten herb tak, aby zrozumieć, że przedstawia się nam wielu wojów goniących wroga?
Pomogły mi w tym symbole nadające znaczenia liczbowe, a konkretnie symbole systemu liczbowego cyrylicy stanowiące addytywny system języka cerkiewnosłowiańskiego.
҂а҃ = 1000
źródło: Wikipedia, Tysiącznik
Ten znak poprzedzający małe „a” w zapisie cyrylicą oznacza tysiąc podczas gdy „a” symbolizuje „1”, zatem znaczy” jeden 1000”. Podobnie, patrząc na rycerza ze znakiem tysięcznika na tarczy powinniśmy rozumieć, że chodzi o 1000 rycerzy, goniących wroga.
Czy Jagiełło stosował symboliczne znaki liczbowe? Tego nie mogę w stu procentach stwierdzić, ale uważam, że jest to prawdopodobne. Nie zachowały się do naszych czasów zapisy w języku litewskim używającym oryginalne znaki. Najstarszy znany tekst w tym języku pochodzi z 1503 roku i jest zapisany pismem łacińskim, ale wiadomo, że na Litwie, używany był też język i pismo ruskie, a być może i inne rodzaje pisma.
Sama historia zapisu cerkiewno słowiańskiego też nie jest oczywista. Zakłada się, że pismo to powstało na bazie liter greckich w IX. Bizancjum, w tym samym wieku, najpierw współrządził z Michałem III, a następnie rządził samodzielnie, cesarz Bazyli I Macedończyk, który był prawdopodobnie pochodzenia słowiańskiego.
Wiadomo, że nieco później po tzw. misji Cyryla i Metodego, Bułgarski car Symeon, na skutek reakcji na wojnę celną, podjął próbę uniezależnienia się od Bizancjum i stworzenia silnego centrum religijnego w Wielkim Presławiu. Zachowały się do naszych czasów zabytki nie tylko związane ze świątyniami Presławskimi, ale też Ochrydzkimi i z tymi właśnie miejscami wiąże się pismo Słowian. W kolejnych wiekach liturgię w języku cerkiewno słowiańskim kontynuowano na Bałkanach w Pradze, Kijowie i na Litwie (obecne tereny Litwy, Białorusi i Ukrainy) gdzie był językiem urzędowym.
Czy wiecie, że część obecnego Krakowa, tam gdzie jest obecnie Kleparz, nazywane było Florencją? Do dzisiaj w starych zapiskach notarialnych znajdujemy opisy ulic i domów z adnotacją „Florencja”. Mało się zwraca uwagi na miasta (lub dzielnice miast) lokowane w Królestwie Polskim nie tylko na prawie niemieckim, ale i na ruskim lub wołoskim, gdzie liturgia musiała odbywać się inaczej niż w miastach łacinników, czyli w języku cerkiewno słowiańskim. Dopiero w 1366 roku Kazimierz Wielki nadał w miastu Florencja prawo niemieckie, czyli wcześniej prawdopodobnie istniało tam ruskie prawo, choć twierdzi się, że było to przedmieście Krakowa nad którym sądy sprawował jego wójt wedle prawa niemieckiego. Władysław Jagiełło wraz z królową Jadwigą starał się pomimo już funkcjonującego tam prawa niemieckiego podtrzymać tradycję słowiańską, która prawdopodobnie trwała, aż do zniszczenia Florencji w I połowie XVI w.
Wracając do „początków” pisma „Cyryla i Metodego”, hipoteza, iż powstało ono w IX w. wynika jedynie z braku wcześniejszych jego artefaktów. Myślę, że w istocie istniało i wcześniej oraz że było pod wpływem przemieszczających się wzdłuż szlaków handlowych znaczeń i idei. Jak daleko mogły one sięgać? Podpowiada ten chiński liczebnik, który ma reprezentację graficzną przypominającą system cerkiewno słowiański:
千
W wielu systemach liczebnik tysiąca funkcjonuje jako pojedynczy znak.
Ciekaw jestem, czy użycie przez Jagiełłę symbolu cerkiewno słowiańskiego jest dziś tak niewygodne, że Polacy osadzeni w narracji Rzymskiej (zachodnioeuropejskiej) go pomijają? Czy dla Litwinów stanowi to podobny problem? Czy też hipnotycznie powtarzana nazwa tego symbolu „krzyż Jagielloński” zatarła jego znaczenie. W każdym razie, jeśli wspominamy obszary rządzone przez Jagiellonów to warto pamiętać o ich wieloetniczności i specyficznych systemach pisma, tym bardziej że tak zwane cyfry arabskie, a w rzeczywistości indyjskie, popularyzowały się dopiero w czasach Kopernika. Przypominam, że transfer tej symboliki odbywał się prawdopodobnie za pośrednictwem nie tyle jakiś państw arabskich, ale obszarów języka perskiego i języków tureckich (obecny Kirgistan, Uzbekistan, Turkmenistan itp.)
Mój bohater, Kopernik, opisywał ruch otaczającego nas uniwersum cyframi arabskimi, ale jak przypuszczam do czynienia miał z wieloma systemami zapisu w tym z liczebnikiem tysiąc w zapisie cerkiewno słowiańskim.
Jeśli po przeczytaniu mojej hipotezy inaczej patrzycie na herb pogoń to myślę, że kolejne teksty również sprawią wam przyjemność.
